Ekonominin nasıl toparlanacağına dair analizler vatandaş olarak bizleri tedirgin ediyor. Biliyorsunuz 2005 yılında Türk Lirası’ndan atılan 6 sıfır, o dönemde ekonomimizi toparlarken bize bunu anlattı. bir sütun haline gelmişti.
TÜİK bilgilerine göre yıl 2023 TÜFE oranı %38,21 olarak ilan edildi. Bu oranları tek haneli rakamlardan rakamlara indirmek için aklımıza gelen soru şu oldu: 2005’tekine benzer bir uygulamayla Türk Lirası’ndan sıfırı çıkarsak ne olur?Ama bu sefer 6 değil 1… Bunu anlamak için önce yakın geçmişte 6 sıfır atıldığında ne olduğunu hatırlayalım.
Türk lirasından 6 sıfır atmanın gerekçesi neydi?
2005 yılında, paramız artık hafiflemeden önce sayısal olarak dünyanın en büyük kupürlü banknotunu kullanıyorduk. (20.000.000 TL).Her ne kadar “5 milyona” ekmek almaya alışmış olsak da bu durum -özellikle dış piyasada- paramızın prestijini etkiler ve kafa karışıklığına neden oluyor. Çünkü herkes yüzlerce ve binlerce kişiden bahsediyor; çok daha büyük rakamlardan bahsediyorduk. (Milyonlarca, milyarlarca, trilyonlarca gibi.)
2004 yılındaDünyanın en büyük banknotlarından bazıları şöyleydi:
| Ülke | Kırpma | Dolar Eşdeğeri |
| Endonezya | 100.000 | 12.0 |
| Kamboçya | 100.000 | 25.1 |
| Lübnan | 100.000 | 66.0 |
| Mozambik | 100.000 | 4.2 |
| Paraguay | 100.000 | 16.1 |
| Vietnam | 500.000 | 6.4 |
| Romanya | 1.000.000 | 31.0 |
| türkiye | 20.000.000 | 15.0 |
tüm süreçlerde basitlik ve enflasyonu tek haneli rakamlara indirme umuduyla 2005 yılında Türk lirasından 6 sıfır atıldı. Ancak bir ülkenin para biriminde bu kadar büyük bir değişiklik yapmanın kolay olmadığını iddia edebilirsiniz. Bu nedenle, bu sıfırlar atılmadan önce, bir takım hazırlıklarve ekonomi bu değişime hazırlandı.
Türkiye, liradan 6 sıfır atılmadan önce de sonra da ekonomisini toparlıyordu.
Bu durumun en büyük etkenlerinden biri de IMF’nin “stand by” programına dahil olmamız ve yaklaşık 45 milyar dolar Fon kullandık. Avrupa Birliği müzakerelerinin hızlanması ve IMF’nin desteğiyle, ülkeye daha fazla döviz girdi.
Yine o dönemde yapısal değişiklikler yapılmış; bazı bankalar TMSF’ye devredilerek sermayeleri güçlendirilmiştir. Devlet harcamaları kısıldı, Bütçe açıkları kontrol altına alınacakbaşlamıştı.
Artan döviz girişiyle birlikte liradan atılan 6 sıfır, ortalığı karıştırsa da ekonominin seyrini olumlu yönde pekiştirdi. Ancak burada çok değerli bir nokta var: O yıllarda Ekonomimiz şimdiden toparlanmaya başladı.ve vesilesiyle 6 sıfır atmak da sadece bu durumda. para birimimizi destekledi, sadeleştirdi ve prestijini artırdı.Peki şimdi nasılız?
1 sıfır almaya çalışırsak, karşılaştırılabilir bir etki görebilir miyiz?
Dolar ve eurodaki yükseliş bir süredir devam ediyor. yüzünden “TL’den 1 sıfır düşürürsek kurları yakalayabilir miyiz?” Düşündük ve elbette bunu ilk düşünen biz değildik. Hatta bu yazıya tıklarken bile aklınıza gelmiş ve “Ben de düşünmüştüm” demiş olabilirsiniz. Bu soruya hepimizin aklına gelebilecek en tatmin edici cevaplardan biri Ekonomist Mahfi Eğilmez’den geldi.
Ekonomist Mahfi Eğilmez, yazısında TL’den sıfırın kaldırılmasının piyasaya fazla bir etkisinin olmayacağını, çünkü öncelikle yapısal reformların yapılması gerektiğini açıkladı. Aynı zamanda, ülkemizin bütçe açığındaki cari artış göz önüne alındığında, TL’den sıfır almak sadece karışıklığa neden olur Uygun bir dille anlatır. Yani para biriminden 0 çıkarmak için iç ekonomimizi toplamamız gerekiyor. Peki bunun analizi nedir?
Örneğin bir süre önce Birleşik Arap Emirlikleri ile yaptığımız 51 milyar dolarlık anlaşma, IMF’nin 2005’te sağladığı sermaye ile benzer etki yapabilir mi?
Ekonomist Ali Ağaoğlu’nun bu soruya farklı bir yanıtı var. Konuyla ilgili yaptığı açıklamada Birleşik Arap Emirlikleri’nden gelecek. “50 milyar doların 10 milyarı yolda kaybolacak” diyor. Ancak tedbir IMF’den gelecek olsa bu para piyasada yaklaşık 500 milyar dolarlık etkiBunun olacağını tahmin ettiğini de vurguluyor.
Bunun nedeni, kişiye katı kurallar ve yapısal kontrol koşulları verilir ve bu nedenle ekonominin toparlanması üzerinde çok büyük bir etkiye sahiptir; başkasının mal veya hizmet karşılığındaolmak.
Peki ne değişti de 2005’te 6 sıfır atabilen ekonomimiz şimdi 1 sıfır bile atamıyor?
Geriye dönüp baktığımızda 2005 yılında ekonomimize katkı sağlayan en büyük etkenlerden biri IMF oldu. “Stand by” programına olan bağlılığımızve bu nedenle döviz girdimizdeki artış ve bütçe açığımızın bir nebze de olsa kontrol altında olması.
Ancak cari bütçe açığımız oldukça yüksek. Mahfi Eğilmez’in de yazısında paylaştığı gibi; Geçen yıl öngörülen 1,7 trilyon lira harcama yıl sonunda Ek bütçe kanunu ile 2.8 trilyon lira oldu.Üstelik bunlar 2023 yılının başında yaşadığımız Kahramanmaraş ve Hatay merkezli. depremlerden önceydi . Dolayısıyla bütçe açığımızda yaşanan sarsıntıların etkilerini bu yıl göreceğiz.
Özetlemek; körfezden gelen para ekonomimizi kurtardı ve “TL’den sıfır alalım” mertebesine gelelim sağlamayacaktır. Üstelik uzmanlar TL’den 1 sıfır atmak için önce ekonomimizi toplamamız gerektiğini söylüyor ama körfezden gelen parayla ekonomimizi kurtarmasını beklemiyorlar.
Şimdi böyle bir adım atılırsa Milyon, milyar demeden duramadım. Bu durumu anneannelerimize, dedelerimize anlatamazdık. Her neyse…
Zimbabwe gibi ülkelerde trilyon dolarlık banknotlarla alışveriş devam ediyor:
Bu konu da ilginizi çekebilir:
